KÜLTÜREL BİR FORM OLARAK TÜRKÜLERDE KAZ
Sayfa 75 - 89
Öz
Türküler, Türk kültürünün en önemli göstergeleri arasında yer alır. Türkülerde kullanılan her bir unsurun hayatla ve insanın kendine özgü değer yargıları ile birlikte, toplumsal algı ile de doğrudan ilgisi olduğu bilinmektedir. Özellikle kuşlar, doğada insana en yakın ve onlarla iç içe olması bakımından türkülerde önemli bir yer tutmaktadır. “Kaz”, hem evcil, hem de yaban hayatı yaşayan bir kuş türü olmasından ötürü türkülerde çokça yer almaktadır. Kazların türkülerimizde yer almasında öncelikle mitolojinin, ardından da yaşam alanlarının etkisinin payı olduğu söylenebilir. Bilim adamları canlıların yaşam alanları ile insanlar arasında doğrudan bir ilgi olduğuna dikkat çekmiş, onların bu ilişkiler sisteminin sanata, edebiyata ve şiire konu olduğunu ileri sürmüşlerdir. Başta efsaneler olmak üzere, tarihsel dönemler ve yaşanmış gerçeklerin hem doğada, hem de insan hayatından karşılık bulduğu, bunlar içerisinde “kaz” figürü etrafında türküler söylendiği görülmektedir. Kaz ve onun etrafında söylenen türkülerde başlıca iki önemli gösterge söz konusudur: Bunlardan birincisi kazların görüntüsü ve yaşam alanları ile insanlar ve bunlar içerisinde güzellik göstergesi olarak kızlar; diğeri de kazın kimlik göstergesi olarak kendine özgü yapısıdır. Sonuç itibariyle kaz, Türk kültürünün en önemli göstergesi olarak türkülerde yer edinilmiş, dilek, temenni ve duygu aktarımında araç olarak kullanılmıştır.
Anahtar Kelimeler: Türkü, Türk kültürü, efsane, kuşlar, mitoloji
Abstract
Folk songs are among the most important indicators of Turkish culture. It is known that each element used in folk songs has a direct relation with life and human's own value judgments and social perception. Especially birds are important in nature in terms of being closest to human and intertwined with them. ‘Goose’ is a species of bird, both domesticated and living in wildlife. It can be said that the effect of mythology and then the habitat of the geese in our folk songs is very effective. Scientists have pointed out that there is a direct interest between living spaces and human beings, and that their system of relations is the subject of art, literature and poetry. It is seen that the historical periods and the realities, especially the legends, are found both in nature and in human life, and among these, folk songs are singed around the ‘goose’ figure. There are two major indicators in the goose and the folk songs sung around him: the first is the appearance of the geese, the habitats and the people, and the girls as indicators of beauty; the other is its unique structure as an indication of the identity of the goose. As a result, goose has been used in folk songs as the most important indicator of Turkish culture and used as a means of transferring wishes, wishes and emotions.
Key Words: Folk song, Turkish culture, myth, birds, mythology
KAYNAKÇA
Akalın, L. Sami (1993) Türk Folklorunda Kuşlar, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
Dağlı, Muhtar Kaya (1945). İstanbul Mahalle Bekçilerinin Destan ve Mani Katarları (1945). Der.: Muhtar Yahya Dağlı , C.H.P. Eminönü Halkevi, Kütüphane ve Yayın Kolu, Destan Serisi I, İstanbul.
Ergin, Muharrem (1994) Dede Korkut Kitabı I, Giriş-Metin-Faksımile, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
Ergun, Pervin (1998). Altay Türkleri’nin Kahramanlık Destanı Alıp Manaş. Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları.
İnan, Abdülkadir (1995). Tarihte ve Bugün Şamanizm Materyaller ve Araştırmalar, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
Kaya, Ceval. (1994). Uygurca Altun Yaruk, TDK Yayınları, Ankara.
Kafesoğlu, İbrahim (1993). Türk Milli Kültürü, Boğaziçi Yay., İstanbul.
Ögel, Bahaeddin (1993). Türk Mitolojisi I, II, TTK, Ankara.
Panayeva, Flora. (2011). Yer Tarğın Destanındaki Epik Unsurlar, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
Sepetçioğlu, M. Necati (1990). Karşılaştırmalı Türk Destanları, Akran Yayınları, İstanbul.
TRT (2006a). Türk Halk Müziği Sözlü Eserler Antolojisi I. Ankara: TRT Müzik Dairesi Yayınları.
_____, (2006b). Türk Halk Müziği Sözlü Eserler Antolojisi II. Ankara: TRT Müzik Dairesi Yayınları.
_____,(2002).Türk Halk Müziği Sözlü Eserler Antolojisi III. (Uzun Havalar) Ankara: TRT Müzik Dairesi Yayınları.