VAN ŞEHİR TARİHİ ARAŞTIRMALARINA KÜÇÜK BİR EDEBÎ KATKI: FÂİK REŞÂD’IN KENDİRCİ GAZELİ
Sayfa 63 - 74
Öz
Bu çalışmada Fâik Reşâd (1851-1914) tarafından yazılan “Kendirci’den” redifli gazel üzerinde durulmuştur. Gazel, Van’da bulunan Kendirci adlı mesire alanını konu edinen ve bu yanıyla şehir şiirleri bağlamında değerlendirilebilecek bir metin olduğundan çalışmanın konusu olarak seçilmiştir. Çalışma vesilesiyle tarihî kaynaklarda hakkında bilgi bulunmayan, sadece ismen anılan ve günümüzde tamamen yok olmuş olan Kendirci mesire yerinin nasıl bir yer olduğu kısmen ortaya konulmaya çalışılmıştır. Şiir, 1882 yılında kısa bir süre burada maarif müdürü olarak görev yapan Reşâd’ın edebî hayatında Van’ın nasıl bir etkiye sahip olduğunu göstermesi bakımından dikkat çekicidir. Makalenin yakın zamana kadar mesire alanı olarak kullanılan Kendirci’nin tekrar bilinir hâle gelmesine ve Van şehir tarihi araştırmalarına katkı sunması beklenmektedir.
Anahtar Kelimeler: Fâik Reşâd, Van, Kendirci, mesire, gazel, tarih
A Minor Literary Contribution to Historical Researches on Van Province: Kendirci Ode of Faik Reşad
Abstract
This article focuses on an ode with repeated voice from “Kendirci” written by Fâik Reşâd (1851-1914). Since the subject of this ode is a picnic area called Kendirci located in Van province and therefore qualified to be evaluated within the context of civic poems, this poem was selected as the subject of the article. Within the scope of this article, it was attempted to partially account for the description of the picnic area called Kendirci, which is only called by name, for which no information is found in historical resources, and which has completely destroyed today. The poem is significant in that it demonstrates the impact of Van in the literary life of Reşâd, who had served as an education director for a short period of time in 1882. This article is expected to contribute to make Kendirci, previously used as a picnic area, known again as well as contributing to historical researches on Van province. Keywords: Fâik Reşâd, Van province, Kendirci, mesire, ode, history
Kaynakça
Abik, A. Deniz (2010), “Derleme Sözlüğü’nde Madde Birleştirme Önerileri ve Bu Maddeler Üzerine Değerlendirmeler”, Türk Dilleri Araştırmaları, Sayı 20, s. 7-34.
Ağaoğlu, Sami (2007), “Van Şehir Dokusu ve Tarihi Eserlerinin Tahrip Edilmesinde Ermenilerin Rolü”, A. Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, Sayı 35, Erzurum, s. 311-39.
Ahmed Reşâd (1889), Gül-deste, Karabet ve Kasbar Matbaası, İstanbul 1304 (1889).Aksoyak, İsmail Hakkı (2016), “Feyzullah Efendi’nin Mesâir’i ile Lutfî’nin Ferdî’nin Bilâdiye’sine Zeyli”, 14. yy.dan 19. yy’a Anadolu ve Rumeli’de Yazılmış Türkçe Edebî Metinler Üzerine Söylenmemiş Sözler, Ankara: Grafiker Yay., s. 245-58.
Avcı, İsmail (2017), Eski-Yeni-Eski Arasında Fâik Reşâd ve Şiir Mecmuası, Konya: Palet Yay.
Avcı, İsmail (2018), “19. Asır Şairlerinden Mahmud Kemaleddin Fenarî ve Bazı Hatıraları”, Balkanlar’da Edebî İlişkiler ve Dil, Ankara: Gece Kitaplığı, s. 33-58.
Çağbayır, Yaşar (2017a), Arap Asıllı Türk Alfabesiyle Yazılmış Türkçenin Söz Varlığı Ötüken Osmanlı Türkçesi Sözlüğü, İstanbul: Ötüken Neşriyat.
Çağbayır, Yaşar (2017b), Orhun Yazıtlarından Günümüze Türkiye Türkçesinin Söz Varlığı Ötüken Türkçe Sözlük, İstanbul: Ötüken Neşriyat.
İnce Erdoğan, Dilşen (2007), Osmanlı Devleti’nde Amerikalı Misyonerler ve Van Ermeni İsyanı (1896), Basılmamış DT, Dokuzeylül Ü. Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü, İzmir.
Kaya, Bayram Ali (2010), “Şehrengiz”, İslam Ansiklopedisi, Ankara: TDV Yay., s. 461-2.
Kurnaz, Cemâl (1997), “Arayıcızâde Hüseyin Ferdî ve Derviş Ömer Efendi’nin Bilâdiyeleri”, Divan Edebiyatı Yazıları, Ankara: Akçağ Yay.
Kutlar, Fatma Sabiha (2011), “Klasik Türk Şiirinde Şehir Hicivleri ve Arpaemîni-zâde Mustafa Samî’nin Edirne Kasidesi”, Turkish Studies, Volume 6/2, Spring, s. 1-16.
Mercan, M. Salih (2011), “19. Yüzyılda Van’ın Nüfus İstatistikleri ve İdari, İktisadi, Sosyal Yapısı”, VI. Uluslararası Van Gölü Havzası Sempozyumu, İstanbul: Erciş Belediyesi Kültür Yay., s. 264-79.
Mızrak, Aydın (2006), “Van Gölü Havzası’nın Tarihi ve Doğal Çevresini Koruma İle İlgili Sorunları ve Çözüm Önerileri”, I. Van Gölü Havzası Sempozyumu, İstanbul: Van Valiliği İl Özel İdaresi, s. 127-31.
Oktay, Hasan (2002), “Ermeniler ve Van İhtilal Örgütü (1896-1915)”, Ermeni Araştırmaları, Sayı 5, Bahar, s. 84-137.
Reşâd (1885a), “Kasîde-i Muhtasara Der-Zikr-i Mahâmid-i Cenâb-ı Vezîr-i ‘Âlî Mustafâ Paşa Nâzır-ı Ma‘ârif-i ‘Umûmiyye
74
AKAD (10-11), Aralık 2019 / Yayın İlkeleri
Yessira'llâhu Mâ-yeşâ”, Tercümân-ı Hakîkat, Numero 2120, 11 Şevval 1302 / 12 Temmuz 1301 (24 Temmuz 1885), s. 3-4.
Reşâd (1885b), “Mülâkāt”, Envâr-ı Zekâ, Cilt 2, Sayı 30, 1302 (1885), s. 708-10.
Reşâd (1885c), “(Gazel)”, Tercümân-ı Hakîkat, Numero 2099, 12 Ramazan 1302 / 13 Haziran 1301 (25 Haziran 1885), s. 3.
Reşâd (1885d), “(Gazel)”, Tercümân-ı Hakîkat, Numero 2009, 24 Cemaziyelevvel 1302 / 27 Şubat 1300 (11 Mart 1885), s. 3.
Reşâd (1889), “Gazel”, Malûmât, Cilt 8, Sayı 183, 30 Zilhicce 1316 / 20 Nisan 1315 (11 Mayıs 1899), s. 1258.
Şemseddin Sami (2014), Kâmûs-ı Türkî, hzl. Raşit Gündoğdu, Niyazi Adıgüzel, Ebul Faruk Önal, İstanbul: İdeal Kültür Yay.
Türkçe Sözlük (2005), Ankara: TDK Yay